Giải Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Giải Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 10 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

Mở đầu trang 18 Sinh học 10: Vật sống hay không sống đều được cấu tạo từ các nguyên tố hóa học, có thể được tổ chức đặc biệt tạo nên các sinh vật có những đặc điểm mà vật không sống có được. Vậy thế giới sống được tổ chức như thế nào và có đặc điểm chung là gì?

Lời giải:

Thế giới sống được tổ chức từ các cấp độ cơ bản của tổ chức sống bao gồm:

Tế bào -> Cơ thể -> Quần thể -> Quần xã - Hệ sinh thái

- Các cấp độ tổ chức sống đều có cấu tạo từ những cấp độ nhỏ nhất là các nguyên tử hóa học.

- Các cấp độ tổ chức nhỏ sẽ góp phần tạo nên cấu trúc của các cấp độ tổ chức sống lớn hơn.

Dừng lại và suy ngẫm (trang 18)

Câu hỏi 1 trang 18 Sinh học 10: Nêu khái niệm cấp độ tổ chức sống.

Lời giải:

Cấp độ tổ chức sống là cấp độ tổ chức có biểu hiện đầy đủ chức năng của sự sống như sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng, chuyển hóa vật chất và năng lượng,…

Câu hỏi 2 trang 18 Sinh học 10: Quan sát hình 3.1, hãy cho biết những cấp độ tổ chức nào có đầy đủ các đặc điểm của sự sống.

Lời giải:

Các cấp độ cơ bản của tổ chức sống bao gồm:

Tế bào -> Cơ thể -> Quần thể -> Quần xã - Hệ sinh thái

Dừng lại và suy ngẫm (trang 19)

Câu hỏi trang 19 Sinh học 10: Giải thích mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống.

Lời giải:

Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống là mối quan hệ hữu cơ dựa trên hoạt động sống ở cấp độ tế bào.

Dừng lại và suy ngẫm (trang 21)

Câu hỏi 1 trang 21 Sinh học 10: Đọc thông tin mục II và cho biết đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống.

Tại sao nói các cấp độ tổ chức sống là những hệ thống mở tự điều chỉnh?

Lời giải:

Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống là:

- Được tổ chức theo thứ bậc

- Là những hệ mở và tự điều chỉnh

- Thế giới sống liên tục tiến hóa

Ta nói các cấp độ tổ chức sống là những hệ mở, tự điều chỉnh vì:

- Các cấp độ tổ chức sống đều là những hệ thống mở vì không ngừng trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường.

Ví dụ: Tế bào chỉ tồn tại, lớn lên và phân chia khi thường xuyên thu nhận các chất hóa học từ bên ngoài, biến đổi chúng tạo thành các chất sống, đồng thời loại bỏ các chất thải ra khỏi cơ thể.

Cơ thể được cấu tạo nên từ một hay nhiều tế bào, cơ thể cũng không ngừng trao đổi khí, trao đổi nước, lấy thức ăn và thải chất thải ra ngoài môi trường trong quá trình sống.

- Các hệ thống sống có khả năng tự điều chỉnh duy trì ổn định các thông số trong hệ thống không phụ thuộc vào sự thay đổi của môi trường.

- Sự duy trì ổn định môi trường nội môi được gọi là sự cân bằng nội môi.

Ví dụ:

Cơ thể con người có có các cơ chế duy trì thân nhiệt, pH, đường huyết, nồng độ các ion quan trọng,... ở mức tương đối ổn định. Nếu khả năng tự điều chỉnh bị trục trặc, chúng ta có thể bị bệnh, thậm chí tử vong.

Câu hỏi 2 trang 21 Sinh học 10: Phân tích đặc điểm cho thấy cơ thể người là một hệ mở, tự điều chỉnh.

Lời giải:

Đặc điểm cho thấy cơ thể người là một hệ mở:

+ Cơ thể người luôn trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường: lấy vào thức ăn, nước uống, khí oxygen và thải ra môi trường các chất thải, khí carbon dioxide. Nhờ đó, cơ thể người có thể sinh trưởng, phát triển, sinh sản,…

+ Cơ thể người có khả năng cảm ứng để trả lời các kích thích từ môi trường giúp cơ thể người có thể tồn tại và phát triển.

- Đặc điểm cho thấy cơ thể người là một hệ tự điều chỉnh:

+ Cơ thể người có các cơ chế duy trì thân nhiệt: Khi trời nắng nóng, nhiệt độ môi trường tăng cao dẫn đến nhiệt độ cơ thể nóng lên, cơ thể sẽ tự điều chỉnh nhiệt độ cơ thể bằng cách: lỗ chân lông mở ra thoát hơi nước (đổ mồ hôi) đồng thời tim đập nhanh hơn và thở mạnh hơn để nhiệt độ cơ thể được điều hòa. Ngược lại, khi lạnh, lỗ chân lông co lại tránh mất nhiệt.

+ Cơ thế con người còn có các cơ chế ổn định môi trường trong (cân bằng nội môi) để duy trì pH, đường huyết, nồng độ các ion quan trọng,... ở một mức độ tương đối ổn định.

Câu hỏi 3 trang 21 Sinh học 10: Thế giới sống liên tục tiến hóa dựa trên cơ sở nào?

Lời giải:

Tiến hỏa xảy dựa trên cơ sở là:

- Biến dị di truyền là những thay đổi trong cấu trúc của gen hoặc nhiễm sắc thể. Biến dị di truyền có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như đột biến gen, đột biến nhiễm sắc thể, trao đổi chéo,...

- Chọn lọc tự nhiên là quá trình trong đó những cá thể có những đặc điểm thích nghi hơn với môi trường sống sẽ có nhiều khả năng sinh tồn và sinh sản hơn, truyền lại những đặc điểm thích nghi đó cho thế hệ sau.

Luyện tập và vận dụng (trang 21)

Câu 1 trang 21 Sinh học 10: Phân biệt các cấp độ tổ chức sống.

Lời giải:

Phân biệt các cấp độ tổ chức sống:

+ Tế bào: Tế bào là đơn vị cơ bản của mọi sinh vật. Chúng có khả năng tự duy trì và thực hiện các chức năng cơ bản như sinh sản, trao đổi với môi trường và duy trì sự sống.

+Mô: Mô là một nhóm tế bào có cùng chức năng hoặc cấu trúc, thường được tổ chức lại thành các cấu trúc tương đối đơn giản như cơ, da, hay tế bào thần kinh.

+ Cơ quan: Các cơ quan là sự kết hợp của nhiều mô cùng với các cấu trúc hỗ trợ và mạng lưới của các mạch máu và dây thần kinh. Chúng thực hiện các chức năng cụ thể và phức tạp hơn so với mô.

+ Hệ cơ quan: Hệ cơ quan là sự kết hợp của các cơ quan làm việc cùng nhau để thực hiện một chức năng chung, chẳng hạn như hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hay hệ tuần hoàn.

+ Cơ thể: Cơ thể là mức tổ chức cao nhất, là sự kết hợp của các hệ cơ quan và các phần tử khác như mô, tế bào, và chất lỏng. Cơ thể có khả năng duy trì sự sống và thích ứng với môi trường xung quanh.

Câu 2 trang 21 Sinh học 10: Một con robot cũng có khả năng di chuyển, tương tác với môi trường xung quanh, thậm chí trả lời các câu hỏi và đưa ra lời khuyên hữu ích cho các bác sĩ trong việc điều trị bệnh. Con robot có đặc điểm nào giống và khác với vật sống.

Lời giải:

- Giống nhau: Có khả năng di chuyển, khả năng tương tác với môi trường , khả năng xử lý thông tin, khả năng học tập.

- Khác nhau: Tất cả đặc điểm cảu robot đều được con người sáng tạo và lập trình sẵn nó không thể tự làm ra được. Ngoài ra robot không thể tự sinh trưởng, phát triển chuyển hóa vật chất và năng lượng như vật sống. Robot không có cảm xúc và ý thức.

Câu 3 trang 21 Sinh học 10: Tại sao nói “Nếu Mặt Trời không còn tồn tại thì Trái Đất sẽ bị hủy diệt”

Lời giải:

Trong hệ sinh thái các sinh vật sống cần sử dụng và luân chuyển năng lượng để duy trì và thực hiện các hoạt động sống. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái thực chất là năng lượng mặt trời được dẫn truyền vào hệ nhờ quá trình quang hợp của thực vật. Nếu không có mặt trời sinh vật không thể hoạt động và phát triển bình thường, có thể dẫn đến hiện tượng tuyệt diệt.

Vì vậy ta có thể nói “Nếu Mặt Trời không còn tồn tại thì Trái Đất sẽ bị hủy diệt”.