Bài 4. Luyện tập: Este và chất béo

Giải SBT Hóa 12: Bài 4. Luyện tập: Este và chất béo

Bài 4.1 trang 8 Sách bài tập Hóa 12 

Cho các phát biểu sau :

a) Chất béo thuộc loại hợp chất este.

b) Các este không tan trong nước do chúng nhẹ hơn nước.

c) Các este không tan trong nước và nổi trên mặt nước do chúng không tạo được liên kết hiđro với nước và nhẹ hơn nước.

d) Khi đun chất béo lỏng trong nồi hấp rồi sục dòng khí hiđro vào (có xúc tác niken) thì chúng chuyển thành chất béo rắn

e) Chất béo lỏng là các triglixerit chứa gốc axit không no trong phân tử. Những phát biểu đúng là

A. a, d, e.    

B. a, b, d.

C. a, c, d, e.    

D. a, b, c, d, e.

Lời giải:

Chọn đáp án C

Bài 4.2 trang 8 Sách bài tập Hóa 12

Khi cho một ít mỡ lợn (sau khi rán, giả sử là tristearin) vào bát sứ đựng dung dịch NaOH, sau đó đun nóng và khuấy đều hỗn hợp một thời gian. Khi đó quan sát được hiện tượng nào sau đây ?

A. Miếng mỡ nổi ; sau đó tan dần.

B. Miếng mỡ nổi ; không thay đổi gì trong quá trình đun nóng và khuấy.

C. Miếng mỡ chìm xuống ; sau đó tan dần.

D. Miếng mỡ chìm xuống ; không tan.

Lời giải:

Chọn đáp án A

Bài 4.3 trang 9 Sách bài tập Hóa 12

Xà phòng hoá 4,4 g este X có CTPT C₄H₈O₂ trong dung dịch NaOH thu được 4,1 g muối của axit Y. Công thức cấu tạo của X là

A. HCOOC₃H₇

B. CH₃COOC₂H₅

C. C₂H₅COOCH₃

D. HCOOCH₂CH₂CH₃

Lời giải:

Chọn đáp án B

Hướng dẫn giải:

Gọi X là: RCOOR’

RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH

0,05                              0,05  (mol)

M_RCOONa = 4,1 : 0,05 = 82g/mol

⇒ M_R = 15: CH₃

⇒ CTCT X: CH₃COOC₂H₅

Bài 4.4 trang 9 Sách bài tập Hóa 12

Đun 6,6 g hỗn hợp gồm 2 este X, Y đồng phân có CTPT C₄H₈O₂ trong dung dịch NaOH vừa đủ thu được 6,5 g hỗn hợp 2 muối của 2 axit đồng đẳng kế tiếp nhau. Hai este có công thức là

A. HCOOC₃H₇và CH₃COOC₂H₅

B. CH₃COOC₂H₅và C₂H₅COOCH₃

C. CH₃COOC₂H₃và CH₃COOC₃H₇

D. CH₃COOCH₃và C₂H₅COOCH₃

Lời giải:

Chọn đáp án B

Hướng dẫn giải:

⇒ 2 muối là: CH₃COONa và C₂H₅COONa

⇒ CTCT của X, Y: CH₃COOC₂H₅ và C₂H₅COOCH₃

Bài 4.5 trang 9 Sách bài tập Hóa 12 

Giải thích tại sao khi cho isoamyl axetat (dầu chuối) vào cốc đựng dung dịch natri hiđroxit thấy chất lỏng trong cốc tách thành hai lớp, nhưng khi khuấy đều và đun sôi hỗn hợp một thời gian thấy chất lỏng trong cốc tạo thành một dung dịch đồng nhất.

Lời giải:

Dầu chuối không tan trong nước vì nó không có khả năng tạo được liên kết hiđro với nước và vì khối lượng riêng nhỏ hơn nước nên dầu chuối nổi trên mặt nước (hoặc dung dịch kiềm).

Khi đun sôi và khuấy đều đã xảy ra phản ứng xà phòng hoá este :

CH₃COOCH₂CH_2CH(CH3)₂ + NaOH → CH₃COONa + OHCH₂CH₂CH(CH₃)₂

Sản phẩm phản ứng tan được trong nước (hoặc dung dịch kiềm dư) nên tạo thành dung dịch đồng nhất.

Bài 4.6 trang 9 Sách bài tập Hóa 12 

Viết các phương trình hoá học để hoàn thành các dãy biến hoá sau :

a) C₂H₄→ CH₃CHO → A ^B→ C4H₈O₂→ B

b) CH₃CH₂COOH → CH₃CHBrCOOH → CH₂=CHCOOK→ CH₂=CHCOOH → CH₂=CHCOOCH₃→ polime

c)CH₂=CH₂ → CH₃CHO → CH₃COOH → CH₃COOCH=CH₂ → polime 1 → polime 2

Lời giải:

a) CH₂= CH₂+ 1/2O₂ → CH₃CHO

CH₃CHO + Br₂ + H₂O → CH₃COOH + 2HBr

CH₃COOH + C₂H₅OH  CH₃COOC₂H₅ + H₂O

CH₃COOH + C₂H₅OH → CH₃COOC₂H₅ + H₂O

CH₃COOC₂H₅ ^to→ 2C₂H₅OH

b) CH₃CH₂COOH + Br₂^to→ CH₃CHBrCOOH + HBr

CH₃CHBrCOOH + 2KOH ^to→ CH₃ = CHCOOK + KBr + 2H₂O

CH₂=CHCOOK + HCl → CH₂=CHCOOH + KCl

CH₂=CHCOOH + CH₃OH  CH₂=CHCOOCH₃ + H₂O

c) 2CH₂=CH₂+ O₂^to→ 2CH₃CHO

2CH₃CHO + O₂ ^to→ 2CH₃COOH

CH₃COOH + C₂H₂ ^to→ CH₃COOCH=CH₂

nCH₃COOCH=CH₂ ^to→ (-CH₂-CH-COOCH₃-)n

Bài 4.7 trang 10 Sách bài tập Hóa 12

Để xà phòng hoá hoàn toàn 19,4 g hỗn hợp hai este đơn chức A và B cần 200 ml dung dịch natri hiđroxit l,5M.Sau khi phản ứng hoàn toàn, cô cạn dung dịch, thu được hỗn hợp hai ancol đồng đẳng kế tiếp nhau và một muối khan X duy nhất.Tìm công thức cấu tạo, gọi tên và tính phần trăm khối lượng của mỗi este có trong hỗn hợp ban đầu.

Lời giải:

n _NaOH = 1,5.0,2 = 0,3 mol

Hai este có cùng gốc axit vì cùng tạo ra một muối sau khi xà phòng hoá. Đặt công thức của 2 este là RCOOR1 và RCOOR2

Đặt công thức chung của 2 este là RCOOR’

RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH

Theo phương trình hoá học : n _NaOH = n _RCOOR’ = 0,3 mol

→ M _RCOOR’= 19,4/0,3 = 64,67

→ M_R + M_R’ = 64,67 – 44 = 20,67

Vậy hai ancol phải là CH₃OH và C₂H₅OH, còn axit là HCOOH.

Công thức cấu tạo của 2 este là :

HCOOCH₃ (metyl fomat) và HCOOCH₂CH₃ (etyl fomat).

Gọi số mol của HCOOCH₃ và HCOOCH₂CH₃ trong hỗn hợp là x và y.

Ta có hệ pt:

n _{hh este} = x+ y = 0,3

m _{hh este} = 60x + 74y = 19,4

→ x= 0,2 ; y= 0,1

%m _HCOOCH3 = 0,2.60/19,4 x 100% = 61,86%

%m _HCOOCH2CH₃ = 100 - 61,86 = 38,14%

Bài 4.8 trang 10 Sách bài tập Hóa 12

Cho ancol A tác dụng với axit B thu được este X. Làm bay hơi 8,6 g este X thu được thể tích hơi bằng thể tích của 3,2 g khí oxi (đo ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất). Tìm công thức cấu tạo và tên gọi của A, B, X, biết A có phân tử khối lớn hơn B

Lời giải:

Vì n_O2 = 0,10 mol nên M_X = 86 g/mol.

Vây X là este đơn chức RCOOR₁ với M_R + M _R1 = 42. Các căp giá trị có thể có:

MR	MR1
1 (H)	41 (C3H5)
15 (CH3)	27 (CH2=CH)
29 (C2H5)	13 (CH)
27 (CH2=CH)	15 (CH3)

X tạo ra từ ancol và axit nên X có công thức cấu tạo :

HCOOCH₂CH=CH₂ (I) hoặc CH₂=CHCOOCH₃ (II).

Vì A có phân tử khối lớn hơn B nên X có công thức cấu tạo (I).

→ A là CH₂=CH-CH₂OH (ancol anlylic)

B là HCOOH (axit fomic)

X là HCOOCH₂CH=CH₂ ( anlyl fomat).

Bài 4.9 trang 10 Sách bài tập Hóa 12

Cho hỗn hợp 2 este X, Y đồng phân cấu tạo của nhau. Hóa hơi 4,4 g hỗn hợp thu được thể tích hơi bằng thể tích của 1,6 g khí oxi (ở cùng điều kiện). Xà phòng hóa hoàn toàn 4,4 g hỗn hợp trên trong 100 g dung dịch NaOH 4% sau đó cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 5,75 g chất rắn và hỗn hợp 2 ancol đồng đẳng kế tiếp nhau. Xác định X, Y và % khối lượng của chúng trong hỗn hợp

Lời giải:

Số mol hai este là 0,05 mol

Đặt công thức chung của 2 este X, Y là: 

n_{NaOH dư} = 0,05 mol ⇒ m_{NaOH dư} = 0,05.40 = 2g

m_muối = 5,75 – 2 = 3,75g ⇒ 

 ⇒ 2 muối là HCOONa và CH₃COONa

2 este là: HCOOC₃H₇ và CH₃COOC₂H₅

Đặt số mol của X, Y là x và y

Ta có: x + y = 0,05 (1)

Hai muối HCOONa (x mol) và CH₃COONa (y mol) có khối lượng 3,75g

⇒ 68x + 82y = 3,75 (2)

Từ (1)(2) ⇒ x = y = 0,025 mol

Hai este cóc ùng CTPT và cùng số mol nên mỗi este chiếm 50% về khối lượng