Giải Lịch sử 9 Cánh diều Bài 8: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Giải Lịch sử 9 Cánh diều Bài 8: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 10 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

Mở đầu trang 37 Bài 8 Lịch Sử 9: Liên Xô đã phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiênmang tên Spút-ních 1 lên quỹ đạo Trái Đất ngày 4-10-1957, mở đầu “Kỉ nguyên không gian" của nhân loại. Đây là một trong những thành tựu quan trọng của Liên Xô trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1945 đến năm 1991.

Hãy nêu tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991? Hãy cho biết tại sao chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô lại sụp đổ?

Lời giải:

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô tiến hành khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh; từ năm 1950 đến những năm 70 của thế kỉ XX, Liên Xô tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội và đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, đến năm 1991, chế độ xã hội chủ nghĩa đã sụp đổ ở Liên Xô.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, được sự giúp đỡ của Hồng quân Liên Xô, nhân dân các nước Đông Âu dưới sự lãnh đạo của những người cộng sản đã thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân. Từ năm 1949 - nửa đầu những năm 70 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đến cuối những năm 80, chế độ xã hội chủ nghĩa sụp đổ ở Đông Âu.

Câu hỏi trang 38 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

♦ Chính sách đối nội:

- Củng cố hơn nữa chế độ xã hội chủ nghĩa, dân chủ xã hội, phát triển kinh tế và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

- Áp dụng những biện pháp kiên quyết để cũng cố nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

- Tăng cường hoạt động của các cơ quan an ninh quốc gia, toà án, viện kiểm sát đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô.

♦ Chính sách đối ngoại:

- Chủ trương duy trì, bảo vệ hoà bình thế giới, thực hiện chính sách chung sống hoà bình, quan hệ hữu nghị với các nước.

- Tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc của các nước thuộc địa và phụ thuộc.

- Đối phó với Mỹ và phương Tây trong Chiến tranh lạnh.

♦ Kết quả:

- Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, tình hình chính trị đất nước Liên Xô khá ổn định. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa không ngừng được kiện toàn. Vai trò của Xô viết đại biểu nhân dân lao động được tăng cường.

- Địa vị quốc tế của Liên Xô được nâng cao, trở thành chỗ dựa vững chắc của phong trào hoà bình và cách mạng thế giới.

- Từ những năm 80 của thế kỉ XX, Liên Xô lâm vào tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng sâu sắc.

Câu hỏi trang 38 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

- Từ năm 1946 đến năm 1950, Liên Xô thực hiện công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế đất nước.

+ Sau 4 năm 3 tháng, các chỉ tiêu đề ra cơ bản đạt được.

+ Trong giai đoạn này, khoa học - kĩ thuật Liên Xô cũng có sự phát triển vượt bậc. Đặc biệt, năm 1949, Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử, phá vỡ thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mỹ.

- Từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX, Liên Xô tiếp tục công cuộc xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội thông qua các kế hoạch dài hạn.

+ Từ năm 1951 đến năm 1975, tốc độ tăng trưởng trung bình hằng năm của công nghiệp Liên Xô đạt 9,6 %.

+ Năm 1970, sản lượng dầu mỏ đạt 353 triệu tấn, than đạt 624 triệu tấn và thép đạt 121 triệu tấn; sản lượng ngành diện lực đạt 440 tỉ ki-lô-oát giờ (gấp 352 lần năm 1913, bằng sản lượng điện của bốn nước lớn Anh, Pháp, Tây Đức, I-ta-li-a cộng lại).

+ Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ 2 thế giới.

- Trong những năm 1973 - 1991, cuộc khủng hoảng năng lượng đã tác động mạnh mẽ đến kinh tế Liên Xô. Trong bối cảnh đó, các nhà lãnh đạo Liên Xô chậm đề ra những biện pháp sửa đổi để thích ứng. Đầu những năm 80 của thế kỉ XX, nền kinh tế của Liên Xô ngày càng khó khăn, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp trì trệ.

Câu hỏi trang 39 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình xã hội, văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

- Cơ cấu xã hội đã có sự biến đổi căn bản:

+ Sở hữu tư nhân bị xoá bỏ; tỉ lệ công nhân, trí thức tăng nhanh về số lượng và có vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội.

+ Khối liên minh công - nông ngày càng gắn bó chặt chẽ. Đời sống nhân dân được nâng cao.

- Nhiệm vụ xây dựng văn hoá mới được chú trọng.

+ Đời sống văn hoá, giáo dục của các tầng lớp nhân dân được nâng cao.

+ Tầng lớp trí thức, đặc biệt là đội ngũ các nhà khoa học tăng lên về số lượng và có nhiều đóng góp đối với sự phát triển của đất nước.

+ Nền văn hoá xã hội chủ nghĩa từng bước được xây dựng.

Câu hỏi trang 40 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình chính trị của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

- Trong những năm 1944 - 1945, phối hợp với cuộc tiến công truy kích quân phát xít của Hồng quân Liên Xô, nhân dân và các nước Đông Âu đã nổi dậy giành chính quyền, thành lập nhà nước dân chủ nhân dân.

- Chính sách đối nội:

+ Nhà nước chuyên chính vô sản ngày càng được tăng cường, có kế hoạch phát triển nền kinh tế quốc dân.

+ Các tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên, phụ nữ, văn hoá,... đóng vai trò lớn trong đời sống chính trị.

- Chính sách đối ngoại:

+ Thiết lập quan hệ ngoại giao chặt chẽ với Liên Xô.

+ Ủng hộ phong trào cách mạng thế giới, đặc biệt là phong trào giải phóng dân tộc.

- Kết quả:

+ Nhà nước dân chủ nhân dân ở các nước Đông Âu là chính quyền liên hiệp gồm đại biểu các giai cấp, các đảng phái chính trị từng tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất chống phát xít,...

+ Chính quyền nhân dân được củng cố, vai trò lãnh đạo của các đảng cộng sản ngày càng được khẳng định.

+ Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa từng bước được xây dựng, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện, nâng cao.

- Từ cuối những năm 70 và dầu những năm 80 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng sâu sắc.

Câu hỏi trang 40 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình kinh tế của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

- 1945-1960: Sau chiến tranh tàn phá, các nước Đông Âu tập trung vào việc khôi phục các cơ sở hạ tầng, công nghiệp và nông nghiệp.

- 1960-1970: Các nước Đông Âu đạt được mức tăng trưởng kinh tế đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghiệp, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao.

- 1970-1991: Tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm sút, nhiều ngành công nghiệp hoạt động kém hiệu quả, Đông Âu phải vay nợ nước ngoài rất nhiều. Cuộc khủng hoảng năng lượng thế giới những năm 1970 đã tác động mạnh đến nền kinh tế các nước Đông Âu, vốn phụ thuộc vào nguồn cung cấp năng lượng từ Liên Xô.

Câu hỏi trang 41 Lịch Sử 9: Trình bày tình hình xã hội, văn hoá của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải:

- Xã hội các nước Đông Âu có sự thay đổi:

+ 1945-1950: Các chế độ phong kiến và tư bản chủ nghĩa bị xóa bỏ, thay thế bằng chế độ xã hội chủ nghĩa. Các quốc gia Đông Âu tập trung phát triển công nghiệp nặng, ưu tiên công nghiệp cơ bản.

+ 1950-1970: tập trung xây dựng xã hội chủ nghĩa, cải thiện đời sống nhân dân, mức độ dân trí được nâng cao.

+ 1970-1991: Hệ thống quản lý quan liêu, trì trệ, làm giảm hiệu quả sản xuất. Thiếu đổi mới trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và văn hóa.

Câu hỏi trang 41 Lịch Sử 9: Giải thích sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô.

Lời giải:

- Nguyên nhân sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô:

+ Các đảng cộng sản, nhà nước mắc nhiều sai lầm về đường lối xây dựng mô hình kinh tế - xã hội và chính sách cải tổ không phù hợp;

+ Chưa khai thác tốt thành tựu của cách mạng khoa học - kĩ thuật;

+ Vi phạm quyền dân chủ;

+ Sự chống phá của các thế lực thù địch,...

Luyện tập 1 trang 41 Lịch Sử 9: Lập bảng về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 vào vở ghi.

Lời giải:

Vận dụng 2 trang 41 Lịch Sử 9: Sưu tầm tài liệu về thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu. Giới thiệu tài liệu đó với thầy cô và bạn học.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Liên Xô phóng vệ tinh nhân tạo vào quỹ đạo Trái Đất

Liên Xô mở đầu “Kỷ nguyên Không gian” bằng việc phóng Sputnik-vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới. Con tàu vũ trụ tên là Sputnik, có nghĩa là “vệ tinh” trong tiếng Nga, đã được phóng vào lúc 10 giờ 29 phút tối ngày 10/4/1957, theo giờ Moskva, từ trạm phóng Tyuratam tại Cộng hòa Kazakhstan.

Sputnik có đường kính 22 inch (55,8 cm), nặng 184 pound (83,5 kg), và có thể bay một vòng quanh Trái Đất hết 1 giờ 36 phút. Vệ tinh này có vận tốc 18.000 dặm/giờ, với quỹ đạo hình elip, trong đó điểm cực viễn cách Trái Đất 584 dặm và điểm cực cận cách 143 dặm.

Sputnik có thể quan sát được bằng ống nhòm trước khi mặt trời mọc hoặc sau khi mặt trời lặn. Nó truyền tín hiệu vô tuyến trở lại Trái Đất đủ mạnh để ngay cả những vật thu sóng vô tuyến nghiệp dư cũng có thể bắt được. Vào tháng 1/1958, quỹ đạo vệ tinh Sputnik dần thu hẹp như đã được tiên đoán, và con tàu vũ trụ bị đốt cháy trong bầu khí quyển.