Giải Lịch sử 9 Cánh diều Bài 4: Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945)

Giải Lịch sử 9 Cánh diều Bài 4: Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa Lịch sử 9 theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 7 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học

Mở đầu trang 16 Bài 4 Lịch Sử 9: Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ nguyên nhân do đâu? Cuộc chiến tranh diễn ra qua mấy giai đoạn và để lại hậu quả gì đối với lịch sử nhân loại? Liên Xô và các nước khác trong phe Đồng minh có vai trò gì trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít?

Lời giải:

Nguyên nhân bùng nổ:

- Mâu thuẫn giữa các nước để quốc về thị trường và thuộc địa tiếp tục nảy sinh

- Sự đối lập trong Trật tự Véc-xai - Oa-sinh-tơn

- Cuộc đại suy thoái kinh tế 1929 – 1933

- Sự hình thành chủ nghĩa phát xít thẳng thể ở Đức và chủ nghĩa quân phiệt phục hồi ở Nhật Bản.

Diễn biến:

- Ngày 1-9-1939, Đức tấn công Ba Lan, châm ngòi cho sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Chiến tranh bùng nổ trên mọi mặt trận. Lan rộng toàn thế giới

- Ngày 1-1-1942, khối Đồng minh chống phát xít chính thức được thành lập với sự tham gia của 26 nước, đứng đầu là Liên Xô, Mỹ và Anh

- Tháng 11-1942, quân đội Liên Xô mở chiến dịch phản công Xta-lin-grát và giành thắng lợi (2-1943), tạo ra bước ngoặt, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, quân Đồng minh chuyển từ giai đoạn phòng ngự sang phản công

- Từ ngày 16-4 đến ngày 9-5-1945, Hồng quân Liên Xô tiến hành chiến dịch Béc-lin, đánh bại và buộc Đức đầu hàng không điều kiện.

- Ngày 6 và 9-8-1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki của Nhật Bản.

- Ngày 15-8-1945, Nhật Bản đầu hàng không điều kiện, Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc

Hậu quả:

- Hơn 1,7 tỉ người của hơn 70 quốc gia bị lôi kéo vào cuộc chiến, trong đó có khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế. Riêng Liên Xô có hơn 27 triệu người chết.

- Hàng nghìn thành phố, làng mạc, cơ sở kinh tế trên thế giới bị phá huỷ. Thiệt hại về vật chất bằng tất cả các cuộc chiến tranh của 1000 năm trước cộng lại

Vai trò Liên Xô và các nước khác trong phe Đồng minh:

+ Liên Xô, Mỹ, Anh giữ vai trò trụ cột, quyết định đối với chiến thắng chống chủ nghĩa phát xít, trong đó Liên Xô là nước đi đầu.

+ Bên cạnh đó, các lực lượng yêu chuộng hoà bình, các mặt trận đoàn kết chống phát xít trên thế giới cũng góp phần vào tiêu diệt một bộ phận quân đội của phe phát xít.

Câu hỏi trang 17 Lịch Sử 9: Trình bày nguyên nhân dẫn đến sự bùng nổ của Chiến tranh thế giới thứ hai.

Lời giải:

Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới thứ hai:

- Nguyên nhân sâu xa:

+ Hòa ước Versailles của chiến tranh thế giới thứ nhất đã gây ra nhiều bất ổn ở Châu Âu đặc biệt là đối với nước Đức

+ Khủng hoảng kinh tế năm 1929 đã làm gia tăng bất ổn xã hội, thất nghiệp và nghèo đói ở nhiều nước đã làm tạo điều kiện thuận lợi cho sự trỗi dậy của các chế độ cực đoan như phát xít và cộng sản.

+ Các nhà lãnh đạo phát xít lợi dụng để kích động lòng hận thù và gây chia rẽ giữa các dân tộc.

+ Các chế độ phát xít ở Đức, Ý và Nhật Bản đã theo đuổi chính sách bành trướng lãnh thổ và thống trị thế giới, đe dọa hòa bình và an ninh quốc tế.

- Nguyên nhân trực tiếp:

+ Việc Anh, Pháp và các nước khác dung túng cho các hành động xâm lược của Đức, Ý và Nhật Bản đã khuyến khích các nước này tiếp tục gây hấn.

+ Vào ngày 1 tháng 9 năm 1939, Đức đã xâm lược Ba Lan, đánh dấu sự bắt đầu của Chiến tranh Thế giới thứ hai

Câu hỏi trang 18 Lịch Sử 9: Trình bày diễn biến chính của Chiến tranh thế giới thứ hai.

Lời giải:

- Giai đoạn 1939-1941:

+ Ngày 1/9/1939, Đức phát động cuộc tấn công vào Ba Lan, đánh dấu sự bắt đầu của chiến tranh.

+ Cuộc chiến nhanh chóng lan rộng ra toàn châu Âu khi Anh và Pháp tuyên chiến với Đức.

+ Đức lần lượt chiếm đóng các nước Hà Lan, Bỉ, Pháp và các nước Bắc Âu.

+ Italia tấn công và chiếm đóng một số vùng lãnh thổ ở Bắc Phi.

- Giai đoạn 1941-1943:

+ Ngày 22/6/1941, Đức bất ngờ tấn công Liên Xô, mở ra một mặt trận mới.

+ Ngày 7/12/1941, Nhật Bản bất ngờ tấn công hạm đội Mỹ tại Trân Châu Cảng, kéo Mỹ vào cuộc chiến.

+ Liên Xô giành được thắng lợi quan trọng tại Stalingrad đánh dấu sự thất bại của Đức trên mặt trận Đông Âu.

- Giai đoạn 1943-1945:

+ Đồng Minh mở các cuộc tấn công lớn vào Đức từ phía Tây và Liên Xô từ phía Đông.

+ Ngày 8/5/1945, Đức đầu hàng không điều kiện, chấm dứt chiến tranh ở châu Âu.

+ Nhật đầu hàng vô điều kiện vào ngày 2/9/1945, chính thức kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Câu hỏi trang 18 Lịch Sử 9: Phân tích hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai đối với lịch sử nhân loại.

Lời giải:

- Chiến tranh thế giới thứ hai đã gây ra hậu quả nặng nề về sinh mạng và vật chất đối với toàn nhân loại.

+ Lôi cuốn 76 quốc gia vào vòng khói lửa.

+ Khiến hơn 60 triệu người chế, 90 triệu người bị thương.

+ Phá hủy hàng triệu làng mạc, thành phố, nhà máy, xí nghiệp,…

+ Thiệt hại về vật chất ước tính khoảng 4000 tỉ USD, bằng tất cả các cuộc chiến tranh của 1000 năm trước cộng lại.

Câu hỏi trang 19 Lịch Sử 9: Nêu nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử, vai trò của Liên Xô và các nước khác thuộc phe Đồng minh trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít.

Lời giải:

- Nguyên nhân thắng lợi:

+ Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh phi nghĩa do phe phát xít gây ra, đồng thời là cuộc chiến tranh chính nghĩa của phe Đồng minh, của các dân tộc bị phát xít chiếm đóng và của các lực lượng tiến bộ trên toàn thế giới.

+ Các dân tộc, toàn thể nhân loại tiến bộ luôn đoàn kết, kiên cường, sát cánh cùng lực lượng Đồng minh chiến đấu vì nền hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội...

+ Tinh thần chiến đấu và ý chí kiên cường của quân đội các nước Đồng minh, đặc biệt là của Hồng quân Liên Xô là một nhân tố quan trọng góp phần làm nên thắng lợi.

- Ý nghĩa:

+ Giúp nhân loại thoát khỏi thảm hoạ của chủ nghĩa phát xít, tạo nên bước chuyển biến căn bản của tình hình thế giới sau chiến tranh: sự ra đời của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa, tương quan giữa các nước tư bản chủ nghĩa thay đổi,...

+ Tạo điều kiện cho phong trào giải phóng dân tộc, phong trào vì hoà bình, dân chủ và tiến bộ xã hội phát triển.

- Vai trò của Liên Xô và các nước khác trong phe Đồng minh:

+Liên Xô, Mỹ, Anh là lực lượng đi đầu, giữ vai trò trụ cột, quyết định thắng lợi, trong đó Liên Xô có vai trò quyết định nhất.

+ Các lực lượng yêu chuộng hòa bình, các mặt trận đoàn kết chống phát xít trên thế giới cũng góp phần vào tiêu diệt một bộ phận quân đội của phe phát xít.

Luyện tập 1 trang 19 Lịch Sử 9: Lập bảng tóm tắt về nguyên nhân bùng nổ, diễn biến và hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai vào vở ghi.

Lời giải:

Vận dụng 2 trang 19 Lịch Sử 9: Sưu tầm tư liệu (bài viết, phim, tranh ảnh, câu chuyện nhân chứng,...) về một trong những chiến thắng tiêu biểu của phe Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Lời giải:

(*) Tham khảo: Tư liệu về chiến thắng Xtalingrat của Hồng quân Liên Xô

Mùa Hè năm 1942, tranh thủ thời cơ chưa phải đối phó với mặt trận phía tây, phát xít Đức mở cuộc tiến công lớn ở cánh phía nam mặt trận Xô - Đức hòng nhanh chóng đánh chiếm vùng dầu lửa Capcadơ và các dải đất phì nhiêu của sông Đông, Cuban và Hạ Vonga.

Trước tình hình đó, Tổng hành dinh quân đội Xô viết đã thành lập Phương diện quân Xtalingrat, đảm nhiệm phòng ngự trên mặt trận chính diện với chiều dài toàn tuyến 520km, nhằm chặn đứng cuộc tiến công của địch ở khu vực Xtalingrat, tạo điều kiện thuận lợi để chuyển sang phản công.

Ngày 17-7-1942, chiến dịch phòng ngự bắt đầu. Quân đội phát xít cố gắng tiến công thọc hậu từ hai bên sườn bao vây quân đội Liên Xô ở Calaxơ, rồi từ đó tiếp tục tiến công vào Xtalingrat. Các tập đoàn quân 62 và 64 Hồng quân đã phòng ngự rất ngoan cường và cùng các tập đoàn quân T4 và 4 liên tục phản kích, làm phá sản ý định ban đầu của địch.

Trong tháng 8/1942, Bộ chỉ huy quân sự Đức đã điều thêm lực lượng đến bổ sung, đưa quân số tham chiến tại mặt trận Xtalingrat lên đến 80 sư đoàn. Ngày 23-8, cùng với tiến công trên mặt đất, địch đã dùng trên 2.000 lần chiếc máy bay ném bom tàn phá thành phố. Quân đội Xô viết đã đưa vào chiến đấu lực lượng dự bị gồm Tập đoàn quân 24, 66 và sau đó là Tập đoàn quân CV1 cùng Phương diện quân Xtalingrat và Sông Đông liên tục phản đột kích, chặn đứng quân địch ở ngoại ô thành phố. Từ ngày 12-9, địch tiến công mãnh liệt từ các hướng tây - tây bắc và tây nam. Các trận chiến đấu quyết liệt đã diễn ra trên từng đường phố, từng căn nhà. Địch tập trung mọi nỗ lực cao nhất để đánh chiếm thành phố nhưng không kết quả, lại bị tổn thất quá nhiều, kiệt sức, phải dừng lại.

Ngày 18-11-1942, chiến dịch phòng ngự kết thúc. Hồng quân đã loại khỏi vòng chiến đấu gần 700.000 tên địch, phá huỷ 2.000 pháo, cối, 1.000 xe tăng và 1.400 máy bay, chặn đứng được cuộc tiến công của địch và chuyển sang phản công.

Ngày 19-11-1942, các Phương diện quân Tây Nam và Sông Đông, ngày 20-11, Phương diện quân Xtalingrat bắt đầu những đòn đột kích vào trận địa phòng ngự địch, và đã đẩy quân địch lùi sâu từ 15 - 20km. Ngày 23-11, bằng các cánh vu hồi của các quân đoàn tăng thuộc các phương diện quân Tây Nam và Xtalingrat, cụm 22 sư đoàn (330.000 quân) địch đã bị hợp vây. Giai đoạn 1 chiến dịch phản công hoàn thành, từ đây quyền chủ động chiến lược trên cánh Nam mặt trận Xô - Đức (gồm vùng Capcadơ và Xtalingrat) chuyển vào tay quân đội Xô viết.

Trong tháng 12/1942, những nỗ lực mới của địch nhằm giải vây cho cụm quân Xtalingrat đều vô hiệu.

Cuộc công kích tiêu diệt cụm địch bị hợp vây được tiến hành từ 10-1-1943, sau khi tối hậu thư của Hồng quân bị địch bác bỏ. Phương diện quân Sông Đông đảm đương nhiệm vụ này, và đến cuối tháng 1 đã chia cắt tập đoàn địch làm hai phần. Ngày 31-1, cụm phía nam do Thống chế Paolut trực tiếp chỉ huy đã đầu hàng. Ngày 2-2, cụm phía Bắc chấm dứt kháng cự. Chiến dịch phản công kết thúc thắng lợi với việc Phương diện quân Sông Đông đã bắt 91.000 địch đầu hàng và tiêu diệt 147.000 tên khác.