Giải Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 5: Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ - trung đại

Giải Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 5: Khái quát lịch sử văn minh thế giới cổ - trung đại ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa Lịch sử 10 theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 5 câu hỏi được trả lời theo 1 hoặc nhiều cách cách khác nhau, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bài học.

Câu hỏi 1 trang 25 Lịch sử 10: Em hãy trình bày khái niệm văn minh.

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục 1 trang 25 SGK.

B2: Các từ khóa cần chú ý: văn minh, trạng thái tiến hóa, đối lập, dã man.

Lời giải:

Khái niệm: Văn minh là trạng thái tiến hóa, phát triển cao của nền văn hóa và đối lập với nó là dã man, nguyên thủy.

Câu hỏi 2 trang 25 Lịch sử 10: Em hãy cho biết sự khác nhau giữa văn minh và văn hóa.

Phương pháp giải:

B1: B1: Đọc mục 1 trang 25 SGK.

B2: Các từ khóa cần chú ý: văn hóa, tổng thế, vật chất, tinh thần, đặc trưng, văn minh, trạng thái tiến hóa, đối lập, dã man.

Lời giải:

- Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử. Là đặc trưng cho một bản sắc riêng của cộng đồng hay dân tộc, được dùng để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác.

- Văn minh trạng thái tiến bộ cả về mặt vật chất và tinh thần của xã hội loài người ở một giai đoạn nhất định. Đối lập với nó là dã man, nguyên thủy.

Câu hỏi trang 26 Lịch sử 10: Dựa vào sơ đồ trong Hình 5.4, em hãy trình bày những nền văn minh tiêu biểu trong tiến trình phát triển của văn minh thế giới cổ - trung đại.

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục 2 trang 25 SGK.

B2: Các từ khóa cần chú ý: IV TCN, phương Đông, 4 trung tâm văn minh, phương Tây, muộn hơn.

B3: Quan sát Hình 5.4 dựa vào timeline thấy được tiến trình của các nền văn minh ở phương Đông và phương Tây. Bên cạnh đó còn thấy được sự ra đời của các nền văn minh phương Đông là sớm hơn phương Tây.

Lời giải:

Những nền văn minh tiêu biểu trong tiến trình phát triển của văn minh thế giới cổ - trung đại:

Văn minh Ai Cập cổ đại

Ai Cập cổ đại là một nền văn minh cổ đại nằm ở Đông Bắc châu Phi, tập trung dọc theo hạ lưu của sông Nile thuộc khu vực đất nước Ai Cập ngày nay. Nền văn minh Ai Cập được thống nhất vào năm 3150 TCN với sự thống nhất chính trị của Thượng và Hạ Ai Cập dưới thời vị pharaon đầu tiên. Lịch sử của Ai Cập cổ đại đã trải qua một loạt các thời kỳ vương quốc ổn định và các giai đoạn hỗn loạn giữa chúng. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, văn minh Ai Cập đạt được nhiều thành tựu đáng chú ý như chữ viết, văn học, kiến trúc và các kiến thức khoa học tự nhiên. Có thể nói rằng văn minh Ai Cập là một trong những nền văn minh phát triển rực rỡ nhất của thế giới cổ đại mà tầm ảnh hưởng xuyên không gian và thời gian. Cho đến nay, những thành tựu ấy vẫn làm cho chúng ta thán phục và ngạc nhiên trước sức sáng tạo kì diệu của Ai Cập thời cổ đại.

Văn minh Ấn Độ cổ - trung đại

Từ khoảng đầu thiên kỉ III TCN, nhà nước Ấn Độ đã ra đời, nhưng cả giai đoạn từ đó cho đến khoảng giữa thiên kỉ II TCN, trước đây chưa được biết đến. Mãi đến năm 1920 và 1921, nhờ việc phát hiện ra hai thành phố Harappa và Môhenjô Đarô cùng rất nhiều hiện vật bị chôn vùi dưới đất ở vùng lưu vực sông Ấn, người ta mới biết được thời kì lịch sử này. Những hiện vật khảo cổ học chỉ giúp người ta biết được tình hình phát triển của các ngành kinh tế và văn hóa, qua đó có thể suy ra đây là thời kì đã có nhà nước, chứ chưa biết được lịch sử cụ thể. Vì vậy người ta gọi thời kì này là thời kì văn hóa Harappa hoặc thời kì văn minh lưu vực sông Ấn.

Văn minh Trung Hoa cổ - trung đại

Trung Quốc đã trải qua xã hội nguyên thủy. Theo truyền thuyết, thời viễn cổ ở Trung Quốc có một thủ lĩnh mà đời sau thường nhắc đến gọi là Phục Hy. Đến nửa đầu thiên kỉ III TCN, ở vùng Hoàng Hà xuất hiện một thủ lĩnh bộ lạc gọi là Hoàng Đế. Hoàng đế họ Cơ, hiệu là Hiên Viên, được coi là thủy tổ người Trung Quốc. Đến cuối thiên kỉ III TCN, Đường Nghiêu, Ngu Thuấn, Hạ Vũ đều là dòng dõi của Hoàng Đế. Nghiêu và Thuấn tuy chỉ là những thủ lĩnh liên minh bộ lạc nhưng đời sau cho họ là những ông vua tốt nhất trong lịch sử Trung Quốc.

Trong thời trung đại, Hán, Đường, Tông, Minh là những vương triều lớn, đó cũng là những thời kì Trung Quốc rất cường thịnh và phát triển về mọi mặt. Nguyên và Thanh cũng là hai triều đại lớn, nhưng triều Nguyên do người Mông cổ thành lập, triều Thanh do tộc Mãn Châu lập nên, trong xã hội tồn tại mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp rất gay gắt do đó đã hạn chế sự phát triển về văn hóa. Triều Thanh tuy tồn tại đến năm 1911, nhưng từ năm 1840, tính chất của xã hội Trung Quốc đã thay đổi nên đã chuyển sang thời kì lịch sử cận đại.

Luyện tập trang 26 Lịch sử 10: Vì sao chữ viết là một trong những thành tựu tiêu biểu và sớm nhất của văn minh nhân loại?

Phương pháp giải:

B1: Tham khảo các sách viết về văn hóa như “Tìm hiểu văn hóa Phương Tây” của Đặng Nguyên Minh, “Bách khoa văn hóa Phương Đông” của Đặng Trường và Lê Minh,…

B2: Lựa chọn thông tin chính xác.

Lời giải:

Vì:

- Chữ viết xuất hiện đánh dấu thời kì phát triển của văn minh nhân loại. Chữ viết ra đời là tiền đề cho nhiều thành tựu và lĩnh vực khác ra đời.

- Từ khi có chữ viết, việc ghi chép và liên lạc được dễ dàng hơn. Tiến trình lịch sử nhân loại cũng được ghi lại.

Vận dụng trang 26 Lịch sử 10: Hãy tìm hiểu và trình bày về một kỳ quan thế giới cổ - trung đại mà em yêu thích trong Hình 5.5.

Phương pháp giải:

B1: 7 kỳ quan thế giới cổ đại cần biết đó chính là: Vườn treo Babylon, Tượng thần Zeus ở Olympia, Đền Artemis, Hải đăng Alexandria, Khu lăng mộ Giza, Lăng mộ của Mausolus, Tượng thần mặt trời ở Rhodes.

B2: Lựa chọn kỳ quan mà em ấn tượng nhất

Lời giải:

Quần thể kim tự tháp Giza

- Kim tự tháp lớn nhất Ai Cập là Lăng mộ của Khufu hay còn được gọi là Kim tự tháp Kheops (Kê ốp), đây cũng là công trình cao nhất thế giới trong suốt 3.800 năm với chiều cao tính đến mái là 138,8 m.

- Để xây kim tự tháp Giza, người Ai Cập cổ để sử dụng khoảng 2,3 triệu khối đá với tổng trọng lượng lên tới 5,9 triệu tấn. Tên thời cổ của công trình vĩ đại này là “Chân trời của Khufu”.

- Tất cả các kim tự tháp Ai Cập cổ đều được xây dựng trên bờ tây sông Nile, nơi mặt trời lặn và là miền đất của người chết theo truyền thuyết Ai Cập cổ.