Giải Địa lí 10 Kết nối tri thức Bài 5: Hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất

Giải Địa lí 10 Kết nối tri thức Bài 5: Hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất ngắn gọn, hay nhất bám sát nội dung Sách giáo khoa theo chương trình Sách mới. Bài soạn bao gồm 11 câu hỏi được trả lời chính xác, giúp học sinh hiểu kĩ hơn về Bài học

Câu hỏi trang 17 Địa lí 10: Dựa vào hình 5.1 và kiến thức đã học, hãy nêu những chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất (chiều tự quay, độ nghiêng của trục, chu kì tự quay,…).

Lời giải:

Trái Đất tự quay quanh trục theo hướng từ tây sang đông.

- Khi tự quay, trục Trái Đất luôn nghiêng 1 góc 66o33’ so với mặt phẳng quỹ đạo và không đổi hướng.

- Chu kì (thời gian) Trái Đất quay hết một vòng quanh trục là 23 giờ 56 phút 4 giây (24 giờ/một ngày đêm).

1. Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục

Câu hỏi trang 17 Địa lí 10: Đọc thông tin trong mục a và quan sát hình 5.1, trả lời các câu hỏi sau:

- Tại sao có sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất?

- Nếu Trái Đất chỉ chuyển động quanh Mặt Trời mà không tự quay quanh trục thì trên Trái Đất hiện tượng ngày đêm sẽ diễn ra như thế nào?

Lời giải:

Có sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất do:

+ Trái Đất hình cầu => luôn được Mặt Trời chiếu sáng 1 nửa (nửa được chiếu sáng là ban ngày, nửa không được chiếu sáng là ban đêm).

+ Trái Đất tự quay quanh trục => Khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm.

- Nếu Trái Đất chỉ chuyển động quanh Mặt Trời mà không tự quay quanh trục thì mọi nơi trên Trái Đất sẽ có 6 tháng là ban ngày và 6 tháng là ban đêm.

=> Do trục Trái Đất luôn nghiêng 1 góc 66o33’ so với mặt phẳng Xích đạo và không đổi hướng khi chuyển động.

Câu hỏi trang 18 Địa lí 10: Dựa vào thông tin trong mục b và quan sát hình 5.2, hãy cho biết:

- Tại sao các địa điểm nằm trên các kinh tuyến khác nhau lại có giờ địa phương khác nhau.

- Những nước nào có cùng giờ với Việt Nam.

Lời giải:

Địa điểm nằm trên các kinh tuyến khác nhau có giờ địa phương khác nhau vì: Trái Đất có dạng hình khối cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông => cùng 1 thời điểm, người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau.

- Những nước có cùng giờ với Việt Nam: Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, một phần Liên bang Nga (lãnh thổ Liên bang Nga nằm trên nhiều múi giờ).

2. Các hệ quả địa lí do chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời

Câu hỏi trang 19 Địa lí 10: Dựa vào hình 5.3 và kiến thức đã học, hãy mô tả chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời (quỹ đạo, hướng chuyển động, hướng và độ nghiêng của trục Trái Đất, thời gian hoàn thành 1 vòng chuyển động).

Lời giải:

Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo quỹ đạo hình elip.

- Hướng chuyển động: từ tây sang đông.

- Khi Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời, trục Trái Đất luôn nghiêng 1 góc 66o33’ so với mặt phẳng quỹ đạo và không đổi hướng.

- Thời gian hoàn thành 1 vòng chuyển động là 365 ngày 6 giờ (1 năm thiên văn).

Câu hỏi trang 20 Địa lí 10: Dựa vào thông tin và hình 5.4 trong mục a, hãy giải thích hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau ở hai bán cầu.

Lời giải:

Giải thích hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau ở hai bán cầu: do trục Trái Đất nghiêng và không đổi hướng.

- Sau ngày 21 – 3 đến trước ngày 23 – 9, bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn (mùa nóng) => ngày dài, đêm ngắn; bán cầu Nam ngược lại (ngày ngắn, đêm dài).

- Sau ngày 23 – 9 đến trước ngày 21 – 3, bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn (mùa nóng) => ngày dài, đêm ngắn; bán cầu Bắc ngược lại (ngày ngắn, đêm dài).

- Ngày 21 – 3 và 23 – 9, thời gian ngày = đêm.

Câu hỏi trang 20 Địa lí 10: Dựa vào thông tin trong mục b và hình 5.3, hãy trình bày hiện tượng mùa diễn ra ở bán cầu Bắc.

Lời giải:

Hiện tượng mùa diễn ra ở bán cầu Bắc:

- Từ ngày 21 – 3 (xuân phân) đến ngày 22 – 6 (hạ chí): mùa xuân.

- Từ ngày 22 – 6 (hạ chí) đến ngày 23 – 9 (thu phân): mùa hạ.

- Từ ngày 23 – 9 (thu phân) đến ngày 22 – 12 (đông chí): mùa thu.

- Từ ngày 22 – 12 (đông chí) đến ngày 21 – 3 (xuân phân): mùa đông.

Luyện tập 1 trang 20 Địa lí 10: Ngày và giờ Mê-hi-cô là bao nhiêu khi Việt Nam là 7 giờ sáng ngày 1-1-2022?

Lời giải:

Lãnh thổ Mê-hi-cô thuộc 2 khu vực giờ là -6 và -7, Việt Nam múi giờ số 7.

=> Mê-hi-cô cách Việt Nam 13 múi giờ (đối với lãnh thổ thuộc khu vực giờ số -6) và 14 múi giờ (đối với lãnh thổ thuộc khu vực giờ số -7).

- Mê-hi-cô nằm ở phía tây Việt Nam (có giờ muộn hơn) => Việt Nam là 7 giờ sáng ngày 1-1-2022 thì giờ ở Mê-hi-cô là:

+ Phần lãnh thổ thuộc múi giờ -6: (7 + 24) - 13 = 18 giờ (31-12-2021).

+ Phần lãnh thổ thuộc múi giờ -7: (7 + 24) - 14 = 17 giờ (31-12-2021).

Luyện tập 2 trang 20 Địa lí 10: Hiện tượng ngày đêm chênh lệch diễn ra như thế nào ở vùng nhiệt đới, ôn đới và hàn đới?

Lời giải:

* Hiện tượng ngày, đêm dài ngắn khác nhau ở các vĩ độ, càng xa xích đạo về phía hai cực, càng biểu hiện rõ rệt và trái ngược nhau ở hai bán cầu.

- Tại đường xích đạo quanh năm ngày, đêm dài bằng nhau.

- Càng lên vĩ độ cao chênh lệch độ dài ngày - đêm càng lớn, từ 66⁰33’ đến cực có ngày hoặc đêm địa cực dài 24 giờ.

- Ở vùng nhiệt đới (từ Xích đạo đến 23⁰27’ của mỗi bán cầu) nhận được nhiệt và ánh sáng nhiều quanh năm, ít có sự chênh lệch ngày và đêm.

- Ở vùng ôn đới (23⁰27’ đến 66⁰33’ của mỗi bán cầu) nhận được lượng nhiệt và ánh sáng trung bình, độ chênh lệch ngày đêm ngày càng lớn.

- Ở vùng hàn đới (từ 66⁰33’ về phía hai cực của mỗi bán cầu) nhận được lượng nhiệt, ánh sáng ít nên chênh lệch ngày đêm rất lớn, càng về phía cực càng có hiện tượng ngày hoặc đêm địa cực.

* Hiện tượng ngày đêm chênh lệch ở các ngày đặc biệt trong năm

- Ngày 22//6 (Hạ chí): bán cầu Bắc có ngày dài hơn đêm, càng về xích đạo chênh lệch ngày - đêm càng lớn, từ 66⁰33’đến cực có ngày địa cực dài 24 giờ.

- Ngày 22/12 (Đông chí): bán cầu Nam có ngày dài hơn đêm, càng về xích đạo chênh lệch ngày - đêm càng lớn, từ  66⁰33’đến cực có ngày địa cực dài 24 giờ.

- Ngày 21/3 và ngày 23/9: ánh sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc vào xích đạo. Hai nửa cầu Bắc và Nam nhận được ánh sáng như nhau.

Luyện tập 3 trang 20 Địa lí 10: Hãy cho biết nguyên nhân sinh ra mùa trên Trái Đất. Hiện tượng mùa khác nhau như thế nào ở các vùng nhiệt đới, ôn đới và hàn đới.

Lời giải:

Nguyên nhân sinh ra mùa trên Trái Đất: Do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời với hướng trục không thay đổi và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo 1 góc 66o33’.

- Hiện tượng mùa khác nhau ở các vùng nhiệt đới, ôn đới và hàn đới:

+ Vùng nhiệt đới: hầu như quanh năm nóng.

+ Vùng ôn đới: một năm chia thành 4 mùa (xuân, hạ, thu, đông).

+ Vùng hàn đới: hầu như quanh năm lạnh.

Vận dụng 1 trang 20 Địa lí 10: Giải thích tại sao người hâm mộ bóng đá ở Việt Nam muốn theo dõi trực tiếp các trận bóng của giải ngoại hạng Anh thường phải thức đêm để xem, trong khi thực tế các trận bóng bên Anh thường được bắt đầu vào buổi chiều.

Lời giải:

Do sự chênh lệch múi giờ: Việt Nam nằm ở múi giờ GMT+7, trong khi Anh nằm ở múi giờ GMT+0. Điều này đồng nghĩa với việc khi ở Việt Nam là 22h tối, thì ở Anh là 15h chiều. Do vậy, các trận đấu Ngoại hạng Anh thường bắt đầu vào buổi chiều ở Anh, nhưng lại là vào lúc nửa đêm hoặc sáng sớm hôm sau ở Việt Nam.

Vận dụng 2 trang 20 Địa lí 10: Giải thích câu ca dao:

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng mười chưa cười đã tối

Câu ca dao đó đúng với những khu vực nào trên Trái Đất.

Lời giải:

"Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng": Tháng 5 ở Việt Nam là mùa hè, thời điểm mặt trời mọc sớm và lặn muộn. Do vậy, ban ngày dài, ban đêm ngắn, tạo cảm giác như đêm chưa kịp "nằm" đã sáng.

"Ngày tháng mười chưa cười đã tối": Tháng 10 ở Việt Nam là mùa đông, thời điểm mặt trời mọc muộn và lặn sớm. Do vậy, ban ngày ngắn, ban đêm dài, tạo cảm giác như ngày chưa kịp "cười" đã tối.

Câu ca dao này đúng với các khu vực ở Bắc bán cầu, bao gồm Việt Nam và các nước láng giềng như Trung Quốc, Lào, Thái Lan,...