Giải bài tập SGK Sinh 10 Bài 22 ngắn nhất Cánh diều

Hướng dẫn Soạn Sinh 10 Bài 22: Phương thức lây truyền, cách phòng chống và ứng dụng của virus ngắn gọn nhất bám sát nội dung SGK Sinh học 10 trang 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140,141, 142 bộ Cánh Diều theo chương trình sách mới.

Bài 22: Phương thức lây truyền, cách phòng chống và ứng dụng của virus trang 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140,141, 142 Sinh học 10 Cánh Diều

Mở đầu 1: Vì sao giãn cách và đeo khẩu trang (hình 22.1) lại có vai trò quan trọng trong phòng chống dịch viêm đường hô hấp cấp (COVID -19) do SARS-CoV-2 gây ra?

Lời giải:

Giãn cách và đeo khẩu trang (Hình 22.1) lại có vai trò quan trọng trong phòng chống dịch viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) do SAR-CoV-2 gây ra vì virus SAR-CoV-2 lây truyền chủ yếu thông qua đường hô hấp, do đó, việc giao tiếp không đeo khẩu trang và tiếp xúc gần là điều kiện thuận lợi khiến vi rút lây lan.

Mở đầu 1: Giãn cách và đeo khẩu trang có phải là biện pháp cần thiết đối với tất cả các bệnh do virus không? Vì sao?

Lời giải: 

Giãn cách và đeo khẩu trang không phải là biện pháp cần thiết đối với tất cả các bệnh do virus vì phương thức lây truyền của các loại virus là không giống nhau: có virus lây qua đường hô hấp, có virus lây qua đường nước bọt, đường máu,...

I. Phương thức lan truyền và cách phòng, chống virus gây bệnh ở thực vật

Trả lời câu hỏi trang 134 SGK Sinh học 10: Nêu một số thiệt hại do virus gây ra trên cây trồng.

Lời giải: 

Một số thiệt hại do virus gây ra trên cây trồng:

- Virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, lùn sọc đen,… khiến cây lúa sinh trưởng chậm, làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm.

- Virus khảm thuốc lá gây những vết đốm vàng trên lá khiến lá ngừng phát triển gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất lá thu hoạch.

- Virus gây bệnh xoăn lá ở đủ đủ khiến cây đu đủ không thể phát triển và ra quả.

Trả lời câu hỏi trang 135 SGK Sinh học 10: Nêu các cách thức virus xâm nhập vào tế bào thực vật.

Lời giải: 

Các cách thức virus xâm nhập vào tế bào thực vật: Virus có thể truyền từ cây này qua cây khác thông qua các vết thương: côn trùng chích hút, vết xây xát do nông cụ gây ra trong quá trình chăm sóc và thu hái.

Trả lời câu hỏi trang 135 SGK Sinh học 10: Virus có thể lây nhiễm trong cây bằng cách nào?

Lời giải: 

Trong cơ thể thực vật, virus xâm nhập vào tế bào chủ và thay đổi hệ gene trong tế bào đó sau đó chúng sao chép và lây nhiễm sang tế bào bên cạnh qua cầu sinh chất hoặc lâu nhiễm đến các bộ phân khác thông qua hệ thống mạch dẫn.

Trả lời câu hỏi trang 135 SGK Sinh học 10: Cây bị nhiễm virus thường có những biểu hiện gì? Chúng ta nên làm gì để phòng, chống virus gây bệnh ở thực vật?

Lời giải: 

- Cây bị nhiễm virus thường có hình thái thay đổi như lá đốm vàng, đốm nâu, bị sọc hay vằn, bị xoăn hoặc héo, bị úa vàng và rụng; thân còi cọc và bị lùn.

- Biện pháp phòng, chống virus gây bệnh ở thực vật: chọn giống cây trồng sạch bệnh, tiêu diệt vật chủ trung gian truyền bệnh, tạo giống cây trồng kháng virus.

Trả lời câu hỏi trang 135 SGK Sinh học 10: Vì sao để hạn chế sự lây truyền của virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá ở lúa, người ta thường phun thuốc diệt rầy nâu?

Lời giải: 

Rầy nâu là vật chủ trung gian lây truyền virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá ở lúa. Đối với những cây lúa khỏe mạnh khi bị rầy chích hút khoảng 1 giờ là có thể bị nhiễm bệnh. Vì vậy để hạn chế sự lây truyền của virus gây bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá ở lúa, người ta thường phun thuốc diệt rầy nâu.

II. Phương thức lan truyền và cách phòng chống bệnh do virus gây ra trên cơ thể người và động vật

1. Phương thức lây truyền bệnh trên người và thực vật

Trả lời câu hỏi trang 136 SGK Sinh học 10: Phân biệt phương thức lây truyền ngang và lây truyền dọc của virus trên người và động vật?

Lời giải: 

- Lây truyền dọc là lây truyền virus qua:

+ Quá trình mang thai

+ Sinh con

+ Chăm sóc ( bú, mớm)

- Lây truyền dọc là lây truyền virus qua:

+ Đường hô hấp

+ Đường tiêu hóa

+ Vết xước trên cơ thể

+ Quan hệ tình dục

+ Vật chủ trung gian truyền bệnh

+ Đường máu

Trả lời câu hỏi trang 136 SGK Sinh học 10: Con đường lây truyền nào sẽ làm cho virus phát tán trong cộng đồng nhanh nhất? Vì sao?

Lời giải: 

- Trong các con đường lây truyền, con đường lây truyền qua đường hô hấp sẽ làm cho virus phát tán trong cộng đồng nhanh nhất.

- Giải thích: Trong con đường lây truyền qua đường hô hấp, sự lây truyền qua không khí có chứa các virus gây bệnh. Bởi vậy, từ một người bệnh phát tán virus vào không khí có thể đồng thời lây lan cho rất nhiều người trong khu vực tiếp xúc.

Trả lời câu hỏi trang 137 SGK Sinh học 10: Quan sát hình 22.5 và cho biết chúng ta nên làm gì để hạn chế sự lây truyền virus cúm A từ động vật sang người.

Lời giải: 

Để hạn chế sự lây truyền virus cúm A từ động vật sang người chúng ta cần: 

+ Không ăn thịt gia súc gia cần ốm, chết

+ Không mua, bán các loại gia súc gia cầm không rõ nguồn gốc, kiểm định  

+ Khu chuồng trại chăn nuôi phải sạch sẽ, thoáng mát có hàng rào, cách li với những loài hoang dã.

Trả lời câu hỏi trang 137 SGK Sinh học 10: Hãy cho biết con đường lây truyền của virus HIV, cúm, sởi, dại, viêm gan A theo gợi ý trong bảng 22.1.

Lời giải: 

Con đường lây truyền của virus	Hô hấp	Tiêu hóa	Máu	Vật chủ trung gian	Mẹ sang con	Vết xước
HIV			x		x	x
Cúm	x	x
Sởi	x
dại				x		x
Viêm gan A		x	x

2. Cách thức phòng, chống virus gây bệnh

Trả lời câu hỏi trang 138 SGK Sinh học 10: Các hình 22.6 và 22.7 là những thông điệp của Bộ Y tế khuyến cáo để phòng chống dịch COVID-19 do SARS-CoV-2 gây ra. Em hãy thảo luận và cho biết tác dụng của những thông điệp này?

Lời giải: 

- Thông điệp 5K: Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tụ tập – Khai báo Y tế: 

+ KHẨU TRANG: Đeo khẩu trang vải thường xuyên tại nơi công cộng, nơi tập trung đông người. Đeo khẩu trang y tế tại các cơ sở y tế, khu cách ly.

+ KHỬ KHUẨN: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay. Vệ sinh các bề mặt/ vật dụng thường xuyên tiếp xúc (tay nắm cửa, điện thoại, máy tính bảng, mặt bàn, ghế…). Giữ vệ sinh, lau rửa và để nhà cửa thông thoáng.

+ KHOẢNG CÁCH: Giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác.

+ KHÔNG TỤ TẬP: Không tụ tập đông người.

+ KHAI BÁO Y TẾ: Cài đặt ứng dụng PC-Covid để thực hiện khai báo y tế và được cảnh báo nguy cơ lây nhiễm COVID-19. Khi có dấu hiệu sốt, ho, khó thở hãy gọi điện cho đường dây nóng của Bộ Y tế 19009095 hoặc cơ quan y tế địa phương để được hướng dẫn đi khám bệnh an toàn.

- Tiêm vaccine phòng bệnh :

+ Tăng miễn dịch cho cơ thể

+ Bảo vệ cơ thể khỏi các biến chứng nghiêm trọng nếu có mắc phải

+ Tiêm vaccine là một biện pháp an toàn để phòng bệnh.

Trả lời câu hỏi trang 138 SGK Sinh học 10: Tại sao tiêm vaccine lại giúp cơ thể phòng bệnh virus chủ động và hiệu quả?

Lời giải: 

Bởi vì vaccine là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, khi đưa vào cơ thể nó kích thích hệ miễn dịch nhận diện và hình thành kháng thể phù hợp để liên kết và làm bất hoạt kháng nguyên. Đồng thời, hệ thống miễn dịch cũng ghi nhớ để nếu có nguyên tương tự xâm nhập vào cơ thể thì cơ thể sẽ chủ động hình thành kháng thể để bất hoạt kháng nguyên đó ngay.

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Cơ chế nào giúp cơ thể chống lại virus?

Lời giải: 

Cơ chế giúp cơ thể chống lại virus là các phản ứng phòng vệ của cơ thể. Các phản ứng đó có thể là không đặc hiệu ( miễn dịch không đặc hiệu) hoặc đặc hiệu ( miễn dịch đặc hiệu).

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Phân biệt miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu.

Lời giải: 

Phân biệt miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu:

Miễn dịch không đặc hiệu	Miễn dịch đặc hiệu
- Là sự bảo vệ ngay lập tức của hệ thống miễn dịch, không cần tiếp xúc với kháng nguyên trước đó.	- Là sự bảo vệ của hệ thống miễn dịch chỉ hoạt động khi mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể.
- Là phản ứng chung với tất cả các mầm bệnh nên không đặc hiệu.	- Thể hiện tính đặc hiệu đối với từng mầm bệnh.
- Ví dụ: Sự bảo vệ của da và niêm mạc, sự tiêu diệt mầm bệnh của đại thực bào,…	- Ví dụ: hình thành kháng thể sau khi đã tiếp xúc với mầm bệnh.

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Em đã làm gì để có sức khỏe tốt? Vì sao cần giữ cơ thể sạch sẽ, khỏe mạnh lại có tác dụng phòng bệnh do virus?

Lời giải: 

Biện pháp để có sức khỏe tốt:

- Ăn uống khoa học, hợp lí, hợp vệ sinh.

- Tạo môi trường sống sạch, hạn chế tác nhân gây đột biến.

- Luyện tập, nghỉ ngơi khoa học, tinh thần thoải mái.

- Khám sức khỏe định kì.

Giữ gìn cơ thể sạch sẽ, khỏe mạnh lại có tác dụng phòng bệnh do virusvì giữ gìn cơ thể sạch sẽ, khỏe mạnh giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh là virus.

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Con người thường làm gì để chủ động kích hoạt miễn dịch đặc hiệu của cơ thể?

Lời giải: 

Để chủ động kích hoạt miễn dịch đặc hiệu của cơ thể, con người thường tiêm vaccine phòng bệnh.

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Nêu các giai đoạn trong chu trình nhân lên của virus. Quan sát hình 22.8 và cho biết thuốc Tamiflu ức chế giai đoạn nào trong chu trình nhân lên của virus cúm A?

Lời giải: 

- Các giai đoạn trong chu trình nhân lên của virus:

+ Giai đoạn 1: Virus bám và xâm nhập vào tế bào vật chủ

+ Giai đoạn 2: Tạo thành các thành phần virus

+ Giai đoạn 3: Lắp ráp các thành phần của virus

+ Giai đoạn 4: Virus thoát ra khỏi tế bào vật chủ và phát tán sang các tế bào khác.

- Thuốc tamiflu ức chế giai đoạn 4 trong chu trình nhân lên của virus : Oseltamivir là một tiền chất (Prodrug), sau khi uống vào cơ thể thuốc sẽ được chuyển hóa tại gan tạo ra chất carboxylate oseltamivir có hoạt tính ức chế chọn lọc các men neuraminidase của virus cúm (neuraminidase là các enzyme  ở bề mặt của virus). Hoạt tính enzyme của neuraminidase virus là chủ yếu  để giải phóng những phần tử virus mới được tạo thành của các tế bào bị bệnh và phát tán virus trong cơ thể.

3. Các biến chủng ở virus

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Vì sao chúng ta thường gặp khó khăn trong việc chế tạo vaccine phòng virus cúm?

Lời giải: 

Chúng ta thường gặp khó khăn việc chế tạo vaccine phòng virus cúm vì chúng có nhiều biến chủng nên chúng có khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch và kháng thuốc rất nhanh.

Trả lời câu hỏi trang 139 SGK Sinh học 10: Hãy tìm hiểu thông tin, điều tra ở địa phương về một số bệnh do virus gây ra đối với người, động vật hoặc thực vật để hoàn thành báo cáo theo gợi ý như bảng 22.2:

Lời giải: 

Tên bệnh	Tên virus	Phương thức lây truyền	Thiệt hại	Biện pháp phòng bệnh	Đề xuất khẩu hiệu tuyên truyền phòng bệnh
Sốt xuất huyết	Virus Dengue	muỗi vằn đốt	Gây sốt, xuất huyết và các biến chứng nguy hiểm	Tiêu diệt ấu trùng muỗi, ngủ màn,	Không có bọ gậy-Không có sốt xuất huyết
Cúm gia cầm	Các chủng cúm A	Từ chim hoang dã	Gây bệnh cho gia cầm, có thể lây sang người	Chọn giống gia cầm sạch bệnh, chuồng trại cách ly với các loại chim hoang dã. Không tiêu thụ gia cầm ốm, bệnh.	Tích cực tham gia phòng, chống dịch Cúm gia cầm là bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cho cộng đồng
Vàng lùn xoắn lá ở lúa	Rice Grassy Stun	Vết đốt rầy nâu	gây bệnh và mất mùa lúa	Tiêu diệt rầy nâu, sử dụng giống cây sạch bệnh.	Tiêu tiệt rầy nâu-phòng bệnh vàng lùn xoắn lá

III. Ứng dụng virus

1. Ứng dụng trong y học và sản xuất chế phẩm sinh học

Trả lời câu hỏi trang 141 SGK Sinh học 10: Nêu một số ứng dụng của virus trong y học.

Lời giải: 

Virus được sử dụng để sản xuất kháng thể, vaccine,... dùng trung y học.

Trả lời câu hỏi trang 141 SGK Sinh học 10: Quan sát hình 22.9 và mô tả lại quy trình sản xuất và sử dụng vaccine vector phòng SARS–CoV–2.

Lời giải: 
Quy trình sản xuất và sử dụng vaccine vector phòng SARS-CoV-2 :

- Tách gene mã hóa protein gai của SARS- CoV-2 và gắn vào bộ gene của virus gây bệnh ở tinh tinh.

- Tạo chế phẩm vaccine vector có mang gene mã hóa protein gia của SARS-CoV-2

- Khi được tiêm vào cơ thể người gene mã hóa protein gai được biểu hiện và sản sinh ra các protein gai.

- Các protein gai kích thích hệ thống miễn dịch sản sinh kháng thể chống SARS-CoV-2

Trả lời câu hỏi trang 141 SGK Sinh học 10: Theo em, quy trình sản xuất vaccine vector phòng SARS–CoV–2 (hình 22.9) có thể sử dụng để sản xuất vaccine phòng các virus khác được không?

Lời giải:

Theo em, quy trình sản xuất vaccine vector SARS-CoV-2 ( hình 22.9) có thể sử sụng để sản xuất vaccine phòng 1 số loại virus khác chứ không thể dùng cho toàn bộ các loại virus.

2. Ứng dụng trong nông nghiệp và sản xuất thuốc trừ sâu sinh học

Trả lời câu hỏi trang 142 SGK Sinh học 10: Nêu vai trò của virus trong tự nhiên. Con người đã ứng dụng vai trò đó của virus để làm gì?

Lời giải:

- Vai trò của virus trong tự nhiên: Virus kí sinh gây bệnh trên tất cả các sinh vật nên chúng có vai trò nhất định trong đấu tranh, kiểm soát các loài sinh vật trên Trái Đất.

- Con người ứng dụng vai trò trên của virus để lựa chọn những virus kí sinh gây bệnh trên những sinh vật có hại cho con người và ứng dụng chúng vào cuộc sống phục vụ cho con người như sản xuất thuốc trừ sâu từ virus, phân bón sinh học,…

Trả lời câu hỏi trang 142 SGK Sinh học 10: Nếu trâu, bò ăn phải chế phẩm chứa Baculovirus thì có bị chết không? Giải thích.

Lời giải:

Baculovirus là một virus kí sinh gây bệnh cho côn trùng chứ không kí sinh gây bệnh ở trâu, bò. Do đó, nếu trâu, bò ăn phải chế phẩm có chứa Baculovirus thì không bị chết.

>>> Xem toàn bộ: Soạn Sinh 10 Cánh diều

-----------------------------

Trên đây Toploigiai đã cùng các bạn Soạn Sinh 10 Bài 22: Phương thức lây truyền, cách phòng chống và ứng dụng của virus trong bộ SGK Cánh Diều theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Toploigiai đã có đầy đủ các bài soạn cho các môn học trong các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Toploigiai để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!